Het woord ‘stief’ heeft voor veel mensen een nare klank, vooral gebaseerd op de boze stiefmoeder uit sprookjes, zoals bijvoorbeeld in Assepoester. In dat sprookjes zijn er ook twee stiefzussen die niet al te vriendelijk zijn.
Sprookjes
Sprookjes zijn niet gewoon maar een griezelig kinderverhaaltje, ook al werd het eeuwenlang zo beschouwd. Het woord sprookje is afkomstig van het woord ‘sproke’ dat gesproken betekent. Een sproke is een inwijdingsgeschiedenis en een mysterieverhaal. Een sprookje beschrijft het zielenleven, het gaat daarbij om inwijding, om het op zielsniveau volwassen worden. Sprookjes zijn symbooltaal van het collectieve onbewuste.
Carl Gustav Jung was een Zwitsers psychiater en psycholoog. Hij was de grondlegger van de analytische psychologie (bron Wikipedia). Jung interpreteerde dromen en tekeningen, waarin ook veel symbooltaal te vinden was. In zijn gedachtegoed was individuatie van groot belang. Individuatie is een groeiproces, het geestelijk of spiritueel volwassen worden. De individuatie zie je ook in sprookjes. Als mens leer je dat je uniek bent, met je goede en je minder goede kanten, Jung noemde dit je schaduwkanten. In sprookjes gaat het om oerbeelden en aspecten van het zielenleven van ons mensen. De stiefmoeder staat voor de afwijzende, jaloerse en uitbuitende aspecten van jezelf. Dat beeld heeft niets te maken met echte stiefmoeders. De personen in sprookjes zijn niet van vlees en bloed.
Assepoester is in het sprookje op weg naar geestelijke volwassenheid, de stiefmoeder en de stiefzussen staan daarbij in de weg. Ze zijn niets anders dan aspecten van Assepoester zelf die overwonnen moeten worden. Zo staan de stiefzussen bijvoorbeeld voor hoogmoed en jaloezie.
Vrouwen tonen de negatieve aspecten
Stiefmoeders, schoonmoeders, boze vrouwen, heksen stellen in sprookjes vaak de negatieve aspecten van onszelf (M/V/O) voor, onze schaduwkanten. In de bijbel is Eva degene die als eerste de zonde zou begaan door van de verboden appel te eten, zij is de verleidster.
Die beelden zijn niet alleen van vroeger. Grappen over schoonmoeders worden nog altijd gemaakt en zijn vaak onaardig, een politica wordt heks genoemd. En tegen wie van ons stiefmoeders is nog nooit een grap gemaakt over de boze stiefmoeder? Ik stelde me ooit voor als de stiefmoeder en meteen werd de conclusie getrokken dat ik weinig voelde bij de kinderen van mijn geliefde. Dat voelde erg onaangenaam.
Stief, bonus of plus?
In onszelf ligt ook het negatieve beeld vast van de stiefmoeder, dat kan niet anders. Vanwege de nare associatie kiezen vele vrouwen voor alternatieven als bonusmoeder, cadeaumoeder of plusmoeder. Dat is ieders vrije keuze. Zelf gebruik ik welbewust het woord ‘stief’, ik wil af van het oude beeld.
De letterlijke betekenis van stief is namelijk: beroofd, zonder bloedband. Is dat nu niet precies wat het is? Een in wezen neutraal woord dat beschrijft hoe het is: tussen mij en mijn stiefkinderen bestaat geen bloedband. Wij gebruiken thuis de term ‘stief’ juist als een geuzennaam. Ik vind het ook praktisch: iedereen weet wat ermee wordt bedoeld, uitleg is niet nodig. Zo stelde mijn stiefdochter ons een keer voor op haar werk. “Dit zijn mijn vader en stiefmoeder.” Zo mooi, zo neutraal.
Tijdens het voorlezen
Een stiefmoeder (en moeder van twee jongere kinderen) vertelde me dat ze het lastig vindt haar kinderen een sprookje voor te lezen, waarin een boze stiefmoeder voorkomt. Dat voelt oncomfortabel. Je kunt zelf dan wel weten dat het gaat om aspecten van de persoonlijkheid, maar hoe leg je dat in vredesnaam uit. Ik denk dat ik gewoon zou uitleggen wat het woord ‘stief’ echt betekent, wat de neutrale betekenis is. En dat men dat vroeger niet wist, maar nu gelukkig wel.
En waar zijn de stiefvaders?
Wat opvalt is dat stiefvaders nooit worden genoemd als onaardig, jaloers of gemeen. Grappen over schoonvaders ken ik niet. Hoe is het zover gekomen dat in ons collectieve bewustzijn die negatieve beelden met name aan vrouwen zijn gekoppeld? Waarom zijn schaduwkanten zo vaak beschreven als negatieve aanduidingen van vrouwen?
Ik weet dat niet zeker. Zou het kunnen komen door de patriarchale samenleving waarin we al eeuwen en eeuwen leven? Ooit zijn de verhalen verteld als voorlichting, als vermaning, als duiding en zijn doorverteld en doorverteld. Het ligt niet voor de hand dat de negatieve aspecten aan de heersende sekse werden toegedicht. Dus liever een gemene stiefmoeder opvoeren dan een wrede stiefvader.
We zijn met velen
Stief-, bonus en cadeaumoeders hebben vaak het gevoel toch wat op achterstand te staan. Van hen zijn er in onze cultuur ook andere (meer) verwachtingen dan van stiefvaders. Mijn wens en oproep is dat we ons ervan bewust zijn dat ook het beeld rond ‘stief’ niet helpt bij onze positie. Bewustwording over wat stief echt betekent, maakt je sterker. Je vecht niet tegen een mens van vlees en bloed. Het gaat om symbolische aspecten van de menselijke persoonlijkheid (M/V/X).
Er leeft een half miljoen kinderen in Nederland in een samengesteld gezin. Een heel groot deel heeft te maken met een stiefmoeder. Stiefmoeder word je niet alleen meer na overlijden van de moeder, integendeel: de huidige stiefmoeder is in de meeste gevallen de geliefde van een gescheiden partner. We zijn met een grote groep vrouwen die bereid zijn te leven met kinderen van een andere vrouw, omdat we zoveel van onze geliefde houden. Wat we in ieder geval kunnen doen, ook als je jezelf niet stiefmoeder noemt, is het woord 'stief' uit de negatieve sfeer halen.
Noot: Ik heb gebruikt gemaakt van het boek: Symboliek van sprookjes, J. F. Kroes- van Delden, 1977 (laatste druk 1996).
> Home
> Ik help je
> Ervaringen
> Over mij
> Blogs
> Contact
marike@stiefmanagement.nl
www.stiefmanagement.nl
© Stiefmanagement 2022 · Algemene voorwaarden · Privacystatement