verhelderen - verbinden - verdergaan

Ze hadden elkaar beloofd om nooit verbitterd te raken toen ze uit elkaar gingen. Dat was nergens voor nodig en bovendien slecht voor hun dochter. Ondanks hun goede voornemens bleek de praktijk behoorlijk weerbarstig. Zeker toen vader een vriendin kreeg.

Het ging slecht tussen de gescheiden ouders. Moeder was erg boos en ze hadden vaak ruzie met hun kind als inzet. Zij zocht in haar boosheid steun bij familie en vrienden. Of steun? Het werden eerder medestrijders. Vader werd alleen nog maar aangeduid als “die ex” en zijn vriendin als “die bitch”.

 
En vader was geen doetje en erg strijdbaar, die zorgde er wel voor dat zijn visie ook luid en duidelijk werd verkondigd. Elk overleg over hun dochter was moeizaam, ook toen moeder weer verliefd werd en haar leven met haar nieuwe geliefde ging delen. Zowel vader als moeder zaten zo verstrikt in hun boosheid dat het tussen hen nooit soepel verliep.
 
Toen stiefmoeder er genoeg van had en dreigde weg te gaan, werd vader wakker. Hij schrok ervan dat de strijd met zijn ex-vrouw hem zijn geliefde kon kosten. En hij kwam er achter dat hun boosheid op elkaar ook zijn samengestelde gezin in gevaar bracht. En dat van moeder vast ook. Hij ging in gesprek met moeder. De slechte relatie met de andere ouder bleek een rol te spelen in beide samengestelde gezinnen.
 
Dat is een probleem dat veel wordt onderschat.
Het verleden wandelt zo het heden binnen.
Er staat geen hek om het samengestelde gezin.
Het heeft open grenzen, er is nu eenmaal invloed van de andere ouder/de ex-partner en een eventuele nieuwe partner.
 
Een slechte relatie met de ex-partner is schadelijk voor iedereen.
Om te beginnen voor het kind dat heel goed voelt dat haar ouders niet met elkaar kunnen opschieten. Het is voor kinderen extreem pijnlijk als vader en moeder strijden. Het kind voelt naar beide ouders liefde en loyaliteit. Strijd tussen ouders raakt aan de veiligheid en geborgenheid van kinderen. Dat alleen al zou genoeg mogen zijn om de strijdbijl te begraven.
 
Nieuwe partners lijden vaak ook onder een slechte relatie met de ex-partner. Al is het alleen maar omdat het zo vaak onderwerp van gesprek is. Het brengt spanningen in de nieuwe relatie. Daarnaast blijkt dat een slechte relatie tussen vader en moeder ook vaak leidt tot een slechte relatie tussen moeder en stiefmoeder. En misschien nog wel belangrijker: ook tussen stiefmoeder en de kinderen.
 
Is het oplosbaar? Jazeker, maar het vraagt openheid en inzet van alle volwassenen. En inzicht in welke mechanisme hier speelt.
 
Het belangrijkste huiswerk dat scheidende of gescheiden stellen moeten maken is de overstap van ex-partners naar ouders. Vaak als er een slechte relatie is tussen de ouders, is een van beiden (of zijn beiden) nog in strijd met de ander vanuit het ex-partnerschap. Daar zijn nog verdriet, boosheid of verbittering aanwezig. Het veel geuite ‘belang van de kinderen’ is dan vaak een identificatie met het eigen belang. Dan is de stap naar gezamenlijk ouderschap nog niet gemaakt.
 
Een van de belangrijkste gevolgen van een echtscheiding is dat er een einde komt aan de combinatie partnerschap en ouderschap. Die beide rollen zijn in het huwelijk verweven geraakt en worden na de echtscheiding uit elkaar getrokken. Je stopt als partners en gaat door als ouders. Met je nieuwe geliefde deel je het partnerschap.
 
En die belangrijke stap (van ex-partners naar ouders) maakt niet iedereen. Het vraagt verwerken van de pijn, het verdriet en rouwen. Afscheidnemen als ex-partners en verdergaan als ouders. Aan de slag met de nieuwe werkelijkheid van gedeeld ouderschap met de ex-partner. In het belang van jullie kind. Van jullie zelf en jullie (eventuele) nieuwe geliefde.
 
Het kind voelt dat het weer om haar draait en dat haar ouders niet meer met zichzelf bezig zijn. Er komt meer ruimte voor de nieuwe geliefde als de knok vanuit de ex-partnerrol ophoudt. Er komt ook ruimte voor de nieuwe liefdesrelatie en het samengesteld gezin.
 
Zowel vader als moeder kunnen nieuwe kanten aan elkaar ontdekken. Omdat ze elkaar als ouders gaan zien. En daarin een gezamenlijk belang hebben. Hun nieuwe partners kunnen de ouders helpen dit onderscheid te maken en van daaruit te reageren.
 
Woorden doen ertoe. Ik hoor regelmatig vaders en stiefmoeders praten over de ‘ex’. Dat is nu net de rol die niet meer aan de orde is. En stiefmoeder heeft trouwens ook nooit in de rol van partner met moeder gezeten. Noem haar bij haar naam of heb het over de moeder van de kinderen.
 
En een klein stokpaardje van me: zij is moeder, noem haar geen biologische moeder. Kinderen hebben maar één moeder, en soms daarnaast een stiefmoeder.
 
Ik heb veel voorbeelden gezien van hoe verdergaan als ouders en uit de rol van ex-partner stappen, de communicatie en samenwerking verbeteren. “Ze is een goede moeder, dat staat los van hoe ik haar als partner heb ervaren”. Of: “we zijn als ouders beter samen, dan we ooit als partners waren”. Daar heeft het hele stiefsysteem met alle deelnemers baat bij.

​Nawoord over onderzoek
Graag deel ik met jullie een paar uitkomsten uit verschenen onderzoek van Kirsten van Houdt. Zij promoveerde onlangs aan de Universiteit van Amsterdam. Daaruit blijkt dat (biologische, Van Houdt gebruikt dat woord) moeder een rol speelt, ook in de relaties binnen het stiefgezin. Zij onderscheidt een grote groep stiefkinderen die een warme band met hun stiefmoeder hebben, vergelijkbaar met de band met hun moeder. De band is harmonieus en er wordt wederzijds hulp geboden. Er zijn ook veel stiefkinderen met een afstandelijke relatie met hun stiefmoeder. Daarbij speelt een rol hoeveel tijd ze met stiefmoeder hebben doorgebracht. Ook hoe de band met vader was, of die een rol speelde in de opvoeding. Haar conclusie is dat de sociale rol vaker exclusief wordt toebedacht aan moeder, en niet zomaar door andere ouderfiguren (dus ook vader niet) kan worden overgenomen. Daarnaast faciliteert moeder vaak de contactmomenten en heeft daarin een centrale rol.
https://www.uva.nl/content/nieuws/persberichten/2021/03/sociale-rol-van-biologische-moeder-bepalend-voor-relaties-binnen-stiefgezin.html

Er waren ook conclusies hoe stiefmoeders en stiefvaders anders worden beoordeeld. Boeiend onderwerp! Daarover een andere keer.