verhelderen - verbinden - verdergaan

Wat een geworstel kan de puberteit zijn. Voor pubers, voor ouders en ook vaak voor stiefmoeders valt me op. Ze klagen en ploeteren wat af. "Hij is brutaal". "Zij negeert mij". "Ze praat alleen tegen haar vader". "Hij denkt zeker dat ik de huishoudster ben, hij laat alles slingeren". "Ze reageren zich op mij af".

Pubers in je omgeving
Laten we eens kijken naar het gedrag van pubers en de puberteit. Kennis van pubers en hun ontwikkeling kan helpen. Ten onrechte denken veel stiefmoeders dat het gedrag te maken heeft met hen en nemen het te persoonlijk. We zijn allemaal puber geweest, de één wat uitbundiger dan de ander, maar deze fase hebben we allemaal gehad. Iets om af en toe bij stil te staan.

Ik heb ook begrip voor pubers. Je probeert je los te maken van volwassenen en zelfstandig te worden. Je hebt het liefst geen volwassenen in je buurt en dan is er zelfs eentje extra. Koning Willem Alexander verwoordde zijn de puberteit ooit in een interview op mooie wijze: “Ik vond mezelf niet lastig en mijn ouders vonden zichzelf niet lastig. Maar we vonden elkaar wel lastig”.

Ontwikkeling in de puberteit 
In de puberteit verandert er veel in je kind, het puberbrein is volop aan het groeien. Pubers groeien op naar zelfstandigheid. Ze zijn veel met zichzelf bezig en ontwikkelen hun eigen identiteit. Pubers kijken kritisch naar zichzelf en vergelijken zichzelf voortdurend met anderen. Dat kan twijfels en onzekerheid meebrengen. Ze gaan zich losmaken van hun ouders, zetten zich tegen hen af, ontwikkelen hun eigen normen en waarden, zoeken meer contact met leeftijdsgenoten, willen zelf beslissingen nemen, gaan experimenteren en hebben behoefte aan meer vrijheid (deze beschrijving is van de website van het Nederlands Jeugd Instituut) *

Tips voor (stief)ouders

1. Opvoeden van pubers als stiefmoeder: niet doen. Twee ouders zijn genoeg. Aanspreken is geen opvoeden. Als je echt last hebt van de puber, kun je hem/haar daarop aanspreken; 
2. Let op het gedrag van de puber naar zijn eigen ouder en dan zie je al of hij verschil maakt met zijn gedrag naar jou als stiefmoeder; als hij zich naar zijn vader net zo gedraagt, is het pubergedrag en hoef je het niet persoonlijk te nemen; 
3. En bedenk dat pubers niet lastig doen om jou te pesten. Ze werken eigenlijk heel hard om leuke zelfstandige volwassenen te gaan worden. Hun hersenen zijn volop in ontwikkeling. Zich afzetten en losmaken van (stief)ouders horen erbij; 
4. Zorg dat je af en toe iets voor jezelf gaat doen, even weg van de pubers;
5. Humor, juist ook bij dwarse pubers. Humor is geen cynisme of sarcasme, daar worden kinderen onzeker van en dat is denigrerend. Humor is geweldig voor jou en voor hen. Het relativeert, haalt de spanning weg en werkt verbindend; 
6. Om met pubers om te gaan heb je behoorlijk wat zelfvertrouwen nodig. Je wordt getest en ze houden zich in hun pubertijd niet echt met jouw gevoelens bezig. Als je je aangevallen voelt, vraag je dan eens wat af er wordt geraakt bij je. Heeft dat met de puber te maken of met jezelf? In dat laatste geval kun je zelf er iets mee; 
7. Zie wat door de vingers. Bedenk waar je echt op wilt aanspreken en laat veel lopen; 
8. Schakel ook andere hulptroepen in als je het niet meer weet, de andere ouder of een favoriete oom of tante of professionele hulp; 
9. Regels gaan bepalen als de puberleeftijd is bereikt, is te laat. Regels zijn al eerder bepaald; 
10. Pubers willen zo weinig mogelijk tijd met volwassenen doorbrengen. Zorg er af en toe voor tóch iets gezamenlijk te doen. Ook pubers horen bij het samengesteld gezin; 
11. Luister naar pubers, laat ze zelf voorstellen doen, onderhandel met ze. Heb belangstelling voor hen, en breng begrip op. Begrip hebben voor pubers is iets anders dan goedkeuren. Bewaak wel grenzen. Stel bijvoorbeeld wel aan de orde als je wordt uitgescholden; 
12. Leg ook duidelijk wat wat je wel wilt en wat je van dingen vindt. De puber kan met zijn ogen rollen, maar neemt het wel mee. Zij/hij wil zich losmaken, maar het is wel heel veilig als je (stief)ouders betrouwbaar en herkenbaar zijn. Ook al denken zijzelf van niet: pubers heeft behoefte aan stabiliteit en veiligheid;
13. Leer balanceren. Dwingen en bevelen helpen niet en toekijken kan soms niet; 
14. Los niet alles op voor je puber. Plannen moet hij leren. Dus favoriete shirt niet in de was gedaan? Dan is ie niet gewassen; 
15. De laatste tip is van Wim van Hees, die jaren gewerkt heeft met pubers: “Je hebt geen invloed op je puber. Je hebt invloed op je reacties op je puber! En omdat je anders reageert zal jouw puber ook anders reageren en krijg je beter contact en meer invloed dan je voor mogelijk had gehouden”. 

Meer lezen over pubers en opvoeden?
Er is veel literatuur over pubers en opvoeden. Ik las zelf: Het puberende brein van Eveline Crone en Het enige echte eerlijke puberopvoedboek van Marina van der Wal en Jan Dijkgraaf. 

En dan nog dit
Hoe lastig het ook is af en toe met je puber: accepteer deze fase. Ik bedoel daarmee dat dit een fase is waar je stiefkind niet voor kiest, maar hem/haar overkomt en in ieders leven onontkoombaar is. Gebruik 'puber' niet als denigrerende aanduiding, bijvoorbeeld bij lastig gedrag: “Ach, puber ...”, de afwijzing druipt ervan af. Deze fase mag er zijn, het gedrag kun je wat van vinden.  

Succes met jullie pubers in huis en geniet er ook van. Want pubers zijn ook heel leuk! Kijk en verwonder je over hoe je stiefkind zich ontwikkelt tot volwassene. 

Het laatste woord krijgt de puber zelf
De 15-jarige puber Paul Bühre geeft in zijn boek Puber leaks (2015) een inkijkje in het puberbrein.
Zijn aanwijzingen voor ouders kort samengevat:

• Laat me met rust;
• Blijf uit mijn kamer; 
• Ik doe alleen iets als ik dat zelf wil; 
• Zorg dat er eten is als ik honger heb; 
• Bemoei je niet met mijn slechte cijfers; 
• Ik reageer niet als je me probeert te dwingen; 
• Help me niet als ik daar niet om vraag; 
• Sta achter me, wat ik ook doe; 
• Probeer je niet al te veel zorgen te maken; 
• Neem het me niet al te kwalijk; 
• Weet dat ik nog steeds van jullie houd.  

* Website NJI
Mocht je meer willen lezen over pubers, er is het nodige te vinden op https://www.nji.nl/ontwikkeling/de-puberteit