verhelderen - verbinden - verdergaan

Voel jij je gezien? In je samengestelde gezin? Door je partner in je rol als stiefmoeder? Heb je ooit gemerkt hoe anders het voelt om gezien te worden in plaats van alleen maar bekeken te worden? Of hoe verschillend het is om simpelweg te kijken in plaats van echt te zien?

Zien en kijken
Vaak gebruiken we deze woorden als synoniemen. Maar wat zou het ons helpen als we het verschil tussen zien en kijken beter begrijpen?

Definities op basis van de Van Dale:
Zien: Dit betekent simpelweg iets waarnemen met je ogen. Het gaat om het registreren van beelden zonder dat er per se een bewuste inspanning voor nodig is. Je ogen vangen iets op en je ziet het.

Kijken: Dit betekent doelbewust je ogen op iets richten om het waar te nemen. Kijken impliceert een bewuste actie, waarbij je je aandacht ergens op richt om het te observeren.

Voorbeeld: Bij een museumbezoek valt je oog op een schilderij, je ziet het. Je loopt ernaartoe en begint het te bekijken. Dit is een meer gerichte actie.

Zien en kijken gaan over meer
Wat als we meer symbolisch deze woorden onderzoeken? Zien en kijken kunnen dan meer zijn dan alleen fysieke handelingen.

Zien kan symbolisch verbonden zijn met het hart. Het gaat om het opmerken van iemand of iets dat je raakt of betekenis voor je heeft. Dit sluit aan bij het meer intuïtieve karakter van "zien".

Kijken is voor mij meer verbonden met de ratio. Het past bij de actieve en doelgerichte inspanning om iets te begrijpen of te analyseren. Een belangrijke vaardigheid. 

Voorbeeld: Bij het museumbezoek gebruik je kijken en zien. Je bekijk het schilderij: hoe het in lagen is opgebouwd, hoe het licht valt en welk perspectief is gebruikt. Maar daar blijft het niet bij. Je ziet het ook, het raakt je. Welke emotie ervaar je bij het zien van het schilderij? Of stoot het je juist af? Je kunt naar een schilderij kijken én een schilderij zien.

Intussen in het echte leven:  Een kassamedewerker vertelde onlangs aan mijn man, die een praatje met haar maakte: “De meeste mensen zien ons niet. Ze leggen de spullen neer, pinnen en lopen weg.” Intuïtief gebruikte ze het woord zien. We begrijpen precies wat ze bedoelt.

Bekeken of gezien worden
Als ik je vraag hoe het voelt om bekeken te worden, voel je dat meteen. Bekeken worden is vaak een ongemakkelijke ervaring. Het voelt alsof iemand je van een afstand observeert en beoordeelt, zonder je echt te kennen. Het kan je het gevoel geven dat je gereduceerd wordt tot een object.

Gezien worden daarentegen heeft een heel andere betekenis en gevoelservaring. Als je gezien wordt, voelt het alsof iemand de tijd neemt om je echt te begrijpen. Het gaat verder dan het oppervlakkige; het is een erkenning van wie je bent, inclusief je gevoelens, gedachten en ervaringen. Gezien worden is intiemer, persoonlijker en vaak ook meer verbindend. Het geeft een gevoel van erkenning en waarde.

Hoe gaan we van kijken naar zien?
We willen graag gezien worden. Het is een menselijke behoefte om erkend te worden. Onze geliefde en (stief)kinderen hebben dezelfde behoefte.

Hoe kunnen we vaker echt zien in plaats van alleen maar te kijken? En hoe zorgen we ervoor dat we anderen het gevoel geven dat ze gezien worden in plaats van alleen bekeken?

• Neem de tijd en wees aanwezig: Echt zien vereist tijd en aandacht;
• Luister actief: Soms betekent zien niet alleen met je ogen waarnemen, maar ook met je oren. Actief luisteren* helpt om echt te begrijpen wat de ander bedoelt of meemaakt;
• Wees invoelend: Probeer je in te leven in de ander. Wat zou jij voelen in hun situatie? Meeleven opent de deur naar dieper zien en begrijpen;
• Vraag door: Als je niet zeker weet wat iemand voelt of bedoelt, vraag dan door. Dit laat zien dat je echt geïnteresseerd bent in wie de ander is.

Wees gul met aandacht
Een mooie uitspraak van de Franse filosofe Simone Weil (1909-1943) is: “Aandacht is de meest pure vorm van gulheid.” Deze uitspraak raakt de kern van wat het betekent om iemand echt te zien. Wanneer je je aandacht schenkt, geef je iets kostbaars. Je biedt de ander de ruimte om gezien te worden zoals ze zijn, zonder oordeel, zonder haast. Het is een daad van gulheid, omdat je de ander daarmee laat voelen dat ze ertoe doen.

Een goed gesprek heb je nooit alleen
Als het mij lukt om de ander echt te zien, voelt de ander zich gewaardeerd en erkend. Ik ervaar dan dat er echte verbinding ontstaat. Zien en gezien worden versterken onze relaties en ook ons eigen leven.

* Horen en luisteren, volgens mij speelt daar hetzelfde als bij het verschil tussen kijken en zien.
** Kies bewust wanneer je zien of kijken inzet. Zien is niet altijd beter. Sommige situaties vragen om 'kijken" een scherpe blik en een goede analyse. Kijken en zien: we hebben beiden nodig.